Bezpieczeństwo produktów – co warto wiedzieć?

Towary, które są wprowadzane do obrotu na Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), muszą spełnić wymagania objęte unijnymi przepisami zharmonizowanymi lub technicznymi przepisami krajowymi lub ogólnymi wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa. Planujesz wprowadzenie produktu do obrotu w Unii? Poznaj obowiązujące przepisy.

Unijne prawodawstwo znajduje zastosowanie nie tylko w odniesieniu do nowo wytworzonych produktów, ale też do produktów używanych importowanych z państwa trzeciego w chwili, gdy po raz pierwszy są wprowadzane na rynek unijny – wyjątek stanowią towary wymagające przed ich użyciem naprawy czy renowacji, pod warunkiem że dostawca wyraźnie informuje o tym odbiorcę, a także antyki.

Jednak zanim poznamy przepisy dotyczące bezpieczeństwa produktu, dowiedzmy się kiedy uznaje się że produkt został wprowadzony do obrotu – czyli kiedy następuje moment możliwości egzekwowania regulacji.

Co oznacza że produkt został wprowadzony do obrotu?

Produkt uznaje się za wprowadzony do obrotu kiedy jest udostępniony na rynku, do dystrybucji, konsumpcji lub użytku w wyniku działalności handlowej.

Kiedy można uznać, że produkt nie został wprowadzony do obrotu?

Uznaje się, że nie doszło do wprowadzenia do obrotu, jeżeli produkt:

• powstał wyłącznie na własny użytek,
• został zakupiony przez konsumentów w państwach trzecich podczas fizycznej obecności w tym państwie,
• został przekazany od producenta w państwie trzecim do przedsiębiorcy działającego w EOG, w celu zapewnienia zgodności produktu z unijnym prawodawstwem harmonizacyjnym,
• produkt został sprowadzony z państwa trzeciego i magazynowany jest w składzie celnym lub magazynie czasowego składowania,
• produkowany jest w EOG z zamiarem eksportu do kraju trzeciego (bez wprowadzania do obrotu w Unii), lub produkt jest w EOG tranzytem,
• został przywieziony w celu badania lub walidacji prefabrykatów, gdy można uznać, że nadal znajdują się w fazie produkcji,
• jest prezentowany lub używany w kontrolowanych warunkach np. pokazy demonstracyjne na targach, w magazynie producenta czy w innych warunkach w fazie prezentowania produktu,
• znajduje w magazynie producenta lub importera (upoważniony przedstawiciel) i nie został jeszcze udostępniony na rynku, do dystrybucji, konsumpcji, użytku lub działalności handlowej.

Zasady oceny zgodności

Przepisy dotyczące bezpieczeństwa towarów w Unii Europejskiej dzielą się na 2 kategorie:

1. Przepisy zharmonizowane – czyli wspólne dla całego EOG regulacje prawne czyli w dyrektywach i rozporządzeniach.
2. Przepisy niezharmonizowane – czyli takie, które regulowane są technicznymi przepisami krajowymi (nadzorowanymi i monitorowanymi przez Komisję Europejską, jednak pozostającymi w gestii danego kraju) lub ogólnymi przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa produktów.

I. Obszar zharmonizowany

Harmonizacja przepisów odbywa się na dwa sposoby:

• Stare podejście – zakłada konkretne specyfikacje techniczne, które muszą spełniać dane kategorie towarów.
• Nowe podejście – nie zakłada konkretnej specyfikacji technicznej, ale wyznacza normy, tzw. zasadnicze wymagania.

Uchwała Rady Europy z 7 maja 1985r. w sprawie nowego podejścia do harmonizacji technicznej i normalizacji zakłada, że:

• Harmonizacja ustawodawcza zostaje ograniczona do zasadniczych wymagań, które musi spełniać wyrób wprowadzony na EOG,
• Specyfikacje techniczne produktów spełniających zasadnicze wymagania określone w prawodawstwie powinny być ustalone w normach zharmonizowanych, które mogą być stosowane wraz z przepisami prawa,
• Stosowanie norm zharmonizowanych lub innych pozostaje dobrowolne, a producent zawsze może zastosować inne specyfikacje techniczne,
• Wyroby wytworzone zgodnie z normami zharmonizowanymi korzystają z domniemania zgodności z odpowiednimi zasadniczymi wymaganiami.

W obszarze zharmonizowanym prawodawstwo i normy jakie należy spełnić ściśle zależne są od branży. W części sektorów prawodawstwo zawiera szczegółowe wymogi dla produktów, które muszą być wypełnione, a w części prawo unijne wskazuje wyłącznie podstawowe wymagania dotyczące zdrowia, bezpieczeństwa i ochrony środowiska. W tym przypadku nie wskazuje jednak szczegółowych rozwiązań technicznych. Producent więc ma swobodę w zakresie tego, w jaki sposób zapewni zgodność z wymaganiami. W obszarze zharmonizowanym normy określone są w oddzielnych dyrektywach dla każdej z kategorii wyrobów.

Większość dyrektyw nowego podejścia przewiduje, że wyrób powinien posiadać oznakowanie CE (Conformité Européenne). Oznakowanie to oznacza, że producent deklaruje iż wyrób został poddany ocenie zgodności i że wynik tej oceny jest pozytywny – czyli że wyrób spełnia zasadnicze wymagania. Oznakowania CE nie można umieszczać na wyrobach, dla których przepisy zharmonizowane nie istnieją.

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 20 lutego 1979 r. — Rewe-Zentral AG przeciwko Bundesmonopolverwaltung für Branntwein. Sprawa 120/78. Rec. 1979 s. 649 orzekł, że ciężar udowodnienia niezgodności produktu z prawnymi wymaganiami spoczywa na organach krajowych.

Dyrektywy harmonizacyjne:

• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/48/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa zabawek
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/29/UE z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku wyrobów pirotechnicznych
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/53/UE z dnia 20 listopada 2013 r. w sprawie rekreacyjnych jednostek pływających i skuterów wodnych i uchylającą dyrektywę 94/25/WE
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/28/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku i kontroli materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/29/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku prostych zbiorników ciśnieniowych
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/30/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do kompatybilności elektromagnetycznej
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/31/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku wag nieautomatycznych
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/32/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku przyrządów pomiarowych
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/33/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich dotyczących dźwigów i elementów bezpieczeństwa do dźwigów
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/34/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/35/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku sprzętu elektrycznego przewidzianego do stosowania w określonych granicach napięcia
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/53/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich dotyczących udostępniania na rynku urządzeń radiowych i uchylającą dyrektywę 1999/5/WE
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/68/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku urządzeń ciśnieniowych

II. Obszar niezharmonizowany

Dla wielu towarów, które wprowadzamy do obrotu w EOG nie określono wspólnych (zharmonizowanych) przepisów unijnych. Towary takie muszą spełniać wymagania przedstawione przez przepisy krajowe poszczególnych państw członkowskich.

III. Ogólne bezpieczeństwo produktów

W przypadku gdy w Unii Europejskiej nie określono przepisów zharmonizowanych wobec danej grupy wyrobów ani państwo członkowskie EOG, nie określiło krajowych przepisów technicznych, wtedy wyrób musi spełniać wymagania ogólnego bezpieczeństwa produktów.

1. produktów, dla których przepisy odrębne nie określają szczegółowych wymagań dotyczących bezpieczeństwa,
2. zagrożeń związanych z produktami, dla których przepisy odrębne określają szczegółowe wymagania dotyczące bezpieczeństwa, jeżeli zagrożenia te nie są objęte przez przepisy odrębne.

Kiedy produkt jest bezpieczny?

Produktem bezpiecznym jest produkt, który w zwykłych lub w innych, dających się w sposób uzasadniony przewidzieć, warunkach jego używania, z uwzględnieniem czasu korzystania z produktu, a także, w zależności od rodzaju produktu, sposobu uruchomienia oraz wymogów instalacji i konserwacji, nie stwarza żadnego zagrożenia dla konsumentów lub stwarza znikome zagrożenie, dające się pogodzić z jego zwykłym używaniem i uwzględniające wysoki poziom wymagań dotyczących ochrony zdrowia i życia ludzkiego.

Źródła:

• Niebieski przewodnik – Wdrażanie przepisów dotyczących produktów w Unii Europejskiej, Komisja Europejska 2014, Wersja 1.1 – 15/07/2015
• isap.sejm.gov.pl
• gov.pl
• Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C272, Informacje i zawiadomienia 26 lipca 2016